روابط تاريخی افغانستان و فرانسه و بزرگداشت از مسعود؛ نوشته‌ی از محمود صیقل در روزنامهٔ آرمان ملی

روابط تاريخی افغانستان و فرانسه و بزرگداشت از مسعود

در تاریخ جهان، حکمرانانی در صحنه سیاسی ظهور نموده اند که با گذشت زمان به زودی و یا بعد از مدت بیشتر از اریکه قدرت پایان افتاده اند ودر آخر روز از خود اعمال خوب و یا بدی به نسل های بعدی به میراث گذاشته اند.

اگر به تاریخ معاصر افغانستان نگاهی بینداریم؛ دیده می‌شود که اندک کسانی در فکرآزادی، صلح، همگرایی، اخوت قومی، صداقت، ارتقا و پیشرفت وطن بوده اند. مردم داری وملت سازی با ابعاد مختلفی گره خورده است که درچهار چوکات سیاست داخلی و خارجی یک مملکت تمثیل می شود.

سیاسیون خردمند با توجه کامل به حفظ حاکمیت ملی، استقلال وآزادی کشور شان، در راه بیرون رفت ازانزوای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ارتقای ظرفیت ها، تلاش نموده اند روابط حسنه دو جانبه و چند جانبه ولی بدون قید وشرط را با دنیای خارج داشته باشند.

اگر امروزدر جهان ازمبارزات احمد شاه مسعود، نلسون ماندلا، گاندی و یا مارتین لوتر کینگ و امثال آن بنام نیک یاد می شود بخاطر آنست که ایشان هرکدام به انواع مختلف و با مشکلات زیاد در راه ایجاد صلح، آزادی، مبارزه علیه تبعیض نژادی، سر بلندی و زنده‌گی باعزت وبا وقار برای مردم خویش دست و پنجه نرم نموده اند.

در این جا می‌خواهم به ارتباط سفر رسمی و تاریخی قهرمان ملی کشور احمد شاه مسعود که بیست سال قبل یعنی در بهار سال ۲۰۰۱ به پاریس داشت و بخاطر خدمات با ارزش او در راه آزادی و صلح نکاتی بنویسم. همچنان از نصب لوح یاد بود وی که در حضور پسرش احمد مسعود در پاریس انجام می‌شود یادآور شوم.  اما ابتدا لازم می بینم تا از نگاه تاریخی چند سطری در مورد سفرهای زعمای سابق افغانستان و فرانسه به کشورهای همدیگر و نتایج آن  چیزی بنویسم.

بعد از استقلال افغانستان در سال ۱۹۱۹، شاه امان‌الله خان در نظر داشت تا روابط مستحکم همکاری درساحات مختلف با دولت فرانسه داشته باشد. روی همین دلیل در سال ۱۹۲۲ معاهده باستان شناسی میان دولتین فرانسه و افغانستان عقد گردید. به اساس آن یک هیأت باستان شناسان فرانسوی به افغانستان سفرنمود و بعد ازهمین توافقنامه فرهنگی، روابط  دوستی فرانسه و افغانستان بیشتر اوج گرفت.

در سال ۱۹۲۳، مکتب امانیه یا لیسه استقلال امروزی، دروازه هایش را به روی پسران باز نمود و بعد ار آن مکتب دیگری بنام لیسه ملالی برای دختران در کابل مسمی گردید. نظر به درخواست مقامات افغانی، چند معلم فرانسوی جهت تدریس دراین لیسه ها به کابل سفر نمودند.

در ختم جنوری ۱۹۲۸، امان الله خان ضمن سفر به فرانسه معاهده ای را به امضا رسانید که به اساس آن برای نخستین بار یک تعداد جوانان افغان جهت تحصیلات به دانشگاه های فرانسه از بورس های تعلیمی آن کشور استفاده بعمل آوردند.

درهفته اول فبروری ۱۹۲۸ درجریان سفری به اروپا، شاه افغانستان امان الله خان با خانمش ملکه ثریا به فرانسه سفر نمودند و از طرف مقامات فرانسوی بدرقه شدند. شاه در جریان این سفر یکجا با خانمش سفری به شهر لیون فرانسه نمود و از جانب مقامات بلند پایه دولتی این شهر به شمول آقای (ادوارد اریو) رییس بلدیه و آقای (وله) والی آنجا استقبال گردید. روزنامه منطقوی شهرلیون بنام (لو پروگره) در صفحه اول خودعکس شاه را با ذوات معیتی و هیأت فرانسوی تحت عنوان ( شاه افغانستان و خانمش در لیون ) به چاپ رسانید. حین دیدار از شهر لیون، امان الله خان به روابط آینده افغانستان و فرانسه در ساحات صنعت و تجارت تاکید زیاد نموده و به انکشاف همکاری در قسمت بازاریابی فروش ابریشم علاقه زیاد نشان داد. او از فابریکه های تولید ابریشم و سلاح سازی آن منطقه نیز دیدن بعمل آورد.

اولین معاهده همکاری در ساحه طبابت در عصر محمد ظاهرشاه به تاریخ ۳۰ اپریل ۱۹۶۳ بین کابل و لیون به امضا رسید که به اساس آن چندین استاد فاکولته طب شهر لیون به کابل سفر نمودند و برای مدت مشخصی به تدریس پرداختند. روی همین معاهده، یک تعداد دانشجویان افغان جهت سپری نمودن ستاژ و بدست آوردن تخصص طبی در شفاخانه های لیون برای مدت سه تا شش ماه به تحصیلات خود ادامه دادند و در ساحه دوا سازی نیز این عمل صورت گرفت.

در ماه جون سال ۱۹۶۵، به دعوت رییس جمهور فرانسه جنرال دوگول، شاه افغانستان محمد ظاهر و خانمش ملکه حمیرا به فرانسه سفر رسمی نمودند که این خود در توسعه روابط فرانسه و افغانستان در ساحات مختلف به شمول زراعت مثمر واقع گردید و همکاری های بیشتر از جانب دولت فرانسه به فاکولته های طب، فارمسی، حقوق و دیپارتمنت زبان و ادبیات فرانسوی فاکولته ادبیات دانشگاه کابل قابل تذکراست.

در ماه می ۱۹۶۸، روابط دوستی افغانستان و فرانسه ضمن سفر صدراعظم آن کشور (جورج پامپیدو) به کابل که به دعوت همتای افغانی اش نوراحمد اعتمادی صورت گرفته بود، مستحکم تر گردید. با گذاشتن اولین سنگ تهداب تعمیر جدید لیسه استقلال درپایتخت افغانستان توسط ایشان، همکاری متقابل بین دو کشور انکشاف یافت. او در جریان این سفر از مندوی کابل و بزکشی نیز دیدن کرد.

اما در اثر کودتای کمونیستی در سال ۱۹۷۸ حجم همکاری  به افغانستان از جانب دولت فرانسه به مرور زمان کاسته شد تا این که آخرین معلمین فرانسوی در سال ۱۹۸۳ افغانستان را ترک نمودند.

در دوران جهاد علیه لشکر کشی قشون سرخ شوروی،  یک تعداد انجمن های مستقل فرانسوی حاضر شدند تا در بعضی از قریه جات افغانستان، در ساحات مختلف در قسمت کمک های عاجل غذایی، تعلیم و تربیه و طبابت پروگرام های را روی دست گیرند. یک تعداد این انجمن ها در دره پنجشیر با مسعود دیدار نمودند، زیرا او از لیسه استقلال فارغ شده بود و به زبان فرانسوی، و فرهنگ و کلتور آن کشور آشنایی داشت. تعدادی از آنها  در تداوی زخمیان جنگ سهم گرفتند.

در دوران جنگ های داخلی و بوجود آمدن رژیم طالبان روابط بین فرانسه و افغانستان دگرگون شد واز هم پاشید.

در سال های بعد از سقوط رژیم طالبان نیز یک تعداد رفت و آمد هایی به سویه رؤسای جمهور و دیگر مقامات دولتی و غیر دولتی بین دو کشور صورت گرفته است که بیانگر دوستی دو جانب در عرصه های مختلف بوده است.

فرانسه در جمع کشور های ناتو به افغانستان نیرو فرستاد و در سال 2008 در یک حمله خونین در سروبی کابل 10 سربازش را از دست داد و 23 سربازش زخمی شد. بعداً گلبدین حکمتیار مسوولیت این حمله را به عهده گرفت.

قابل یاد آوریست که در طول تاریخ،  رفت و آمد های تعلیمی، علمی، ادبی، فرهنگی و هنری  نیر بین این دو کشور نقش مهمی داشته است که می توان از رومان نویس فرانسوی ( ژوزف کیسل ) نویسنده داستان سوارکاران و از  (عمر شریف ) هنر پیشه سینمایی فرانسه نام برد. ایشان جهت براه اندازی و تهیه فلم مشهور سوارکاران که ممثل سپورت سنتی افغانستان یعنی بزکشی است  در سال ۱۹۶۸ به کابل سفر هایی را انجام دادند و عمر شریف نقش یک چاپ انداز را دراین فلم بازی نموده است. همچنان فلم مستند مسعود افغان در سال ۱۹۹۸ توسط ژورنالیست مشهور فرانسوی ( کریستف دوپانفلی ) تهیه گردید و به روی پرده سینما ها در فرانسه به نمایش گذاشته شد. از جمله اشخاص ادبی فرانسوی افغانی الاصل در فرانسه، می توان از آقای عتیق رحیمی نام برد که یکی از رومان هایش بنام سنگ صبور در سال ۲۰۰۸ جایزه معتبر فرانسه را بنام  (گنکور)  نصیب شد.

درست بیست سال پیش از امروز قهرمان ملی کشور احمد شاه مسعود به دعوت رسمی پارلمان اروپایی در رأس یک هیأت متشکل از اقوام مختلف افغانستان به فرانسه سفر نمود و مورد بدرقه شایانی از طرف مقامات فرانسوی وافغانان مقیم اروپا و بیرون از اروپا قرار گرفت. او به جواب سوالات خبر نگاران و حاضرین در دیدارهایی که به همین مناسبت ترتیب شده بود پرداخت.

مسعود با سخنان برازنده و با ارزش خویش بعد از ابراز تشکری از دعوت پارلمان اروپایی واقعیت های داخل افغانستان را به گوش جهانیان رسانید و به جهان هشدار داد که موجودیت القاعده و افراطیت طالبان در افغانستان می تواند خطری باشد برای بیرون از سرحدات افغانستان و در راه مقابله به این پدیده باید همکاری همه جانبه از طرف جهانیان صورت گیرد. اما در آن زمان به این موضوع اعتنایی که لازم بود صورت نگرفت واین مسعود بود که با وجود مشکلات تخنیکی وعدم دسترسی به سلاح مجهز، بعد از مقابله با ارتش سرخ شوروی، مبارزه خویش را در برابر گروه سیاه طالبان و القاعده به پیش برد. او با همت و شجاعت فراوان در راه آزادی و استقلال وطن خود را سپر ساخته بود و به شکست دربرابر این گروه سیاه کار و خود فروخته تن در نمی داد. او خود می گفت : “شکست آن نیست که انسان از ارتفاع بلند به زمین سقوط کند، بلکه شکست آن است که انسان به زمین سقوط کند و دو باره بلند نشود”.

مسعود توانسته بود با استفاده از انرژی و حوصله فراخ در راه ایجاد صلح و استقرار دیموکراسی در افغانستان، اقشار واقوام مختلف را به سوی یک کتله واحد رهنمون شود و دراین راه تلاش های زیاد به خرج میداد. این همه نکات برجسته مسعود با مرور زمان به مردم افعانستان و جهانیان افتخار بخشید و چون سمبول صلح و آزادی در افغانستان و جهان درخشید و همین فدا کاری و از خود گذری های او باعث  شد تا به پارلمان اروپایی دعوت شود و باگذشت بیست سال از آن سفر تاریخی، بالآخره در اخیر ماه مارچ سال جاری سرکی درقلب پاریس جهت فدا کاری های او در راه صلح وآزادی بنامش مسمی گردد. این خود یک افتخار و دست آورد بزرگ برای مردم افغانستان و جهان است و در حقیقت دوستی دو ملت افغانستان و فرانسه را در ساحات مختلف بیشتر انکشاف می‌بخشد. در مراسم پرده برداری از روی لوح تقدیر، حکومت فرانسه احمد مسعود پسرقهرمان ملی را به صفت یک رهبرجوان درآینده افغانستان دعوت نمود که مورد بدرقه شایانی قرار گرفته است. او طی یک برنامه وسیع، دیدارها و ملاقات هایی با مقامات رسمی، سیاسیون وفعالین سرشناس اقتصادی، کلتوری و فرهنگی فرانسه داشته است.