گفتگوی اختصاصی ار.اف.ای. با احمد مسعود: اشرف غنی باید به خاطر مصلحت افغانستان از قدرت کناره‌گیری کند

بیست سال قبل، در نهم سپتامبر سال ۲٠٠۱، احمد شاه مسعود توسط دو تروریست سازمان القاعده  کشته شد. دو روز بعد، حملات تروریستی القاعده در خاک آمریکا، قرن تازه را به مسیر پرمصیبتی انداخت که هنوز هم ادامه دارد. اما این روزها، در پی مذاکرات آمریکا با طالبان، صحبت از شراکت این گروه در قدرت و حکومت است. در این شرایط، احمد مسعود، پسر احمد شاه مسعود که به گفتۀ خود هیچگاه “علاقه‌ای به ورود به سیاست نداشته”، می‌کوشد تا آرمان سیاسی پدر را دنبال کند. وی که همراه با شماری از مقامات افغان و فرانسوی در مراسم بزرگداشت احمدشاه مسعود در پاریس حضور داشت، در گفتگویی اختصاصی با بخش فارسی رادیو بین‌المللی فرانسه به پرسش‌هایی در مورد اوضاع سیاسی افغانستان و آیندۀ کشور پاسخ داده است…

احمد مسعود  که صبح روز شنبه ۲۷ مارس در مراسم یادبود احمد شاه مسعود حضور داشت، با اشاره به شرایط کنونی افغانستان می‌گوید در حالی که نیروهای آمریکایی درصدد خروج از این کشور هستند، ناامنی، مداخلات خارجی و “زمینه‌های قوی رشد دوبارۀ افراطیت و تروریسم” نگرانی‌های جدی ایجاد کرده است.

او از دولت کنونی افغانستان سخت انتقاد می‌کند و آن را دولتی “ضعیف و غیرمشروع، و دارای تفکر قوم‌پرستی” می‌داند. در این وضعیت، خروج نیروهای آمریکایی می‌تواند بحران‌های سختی در پی داشته باشد.

مذاکره با طالبان و خطای بزرگ آمریکا: احمد مسعود یادآوری می‌کند که در سالهای اخیر، آمریکایی‌ها زمینۀ گفتگو با طالبان را ایجاد کردند که سرانجام به برگزاری مذاکرات دوحه انجامید. این اقدام حداقل یک پیامد مثبت داشت و آن اینکه زمینۀ “صحبت‌های بین‌الافغانی را نیز فراهم ساخت”. اما فرصتی که به وجود آمد با “یک اشتباه کلان آمریکایی‌ها” ناکام و بی‌حاصل ماند. به عقیدۀ احمد مسعود، امضای توافقنامه میان آمریکا و طالبان خطایی جبران‌ناپذیر بود، زیرا حتی قبل از کنار آمدن افغان‌ها در میان خود، موازنۀ گفتگوها را به نفع طالبان تغییر داد.

اشتباه آمریکایی‌ها تا اندازه‌ای به طالبان مشروعیت بخشید، اما ضعف دولت افغانستان و سیاست‌های غلط نیز باعث شد که مردم از دولت فاصله بگیرند و در مقابل، طالبان بیشتر از فرصت بهره ببرند.

نقشۀ راه و لزوم کنار رفتن اشرف غنی: به عقیدۀ احمد مسعود تعریف یک نقشۀ راه برای آیندۀ افغانستان توسط “یک فرد” ممکن نیست و باید طی گفتگوهای ملی و بین‌المللی مشخص شود. اما در حال حاضر “دولت، یک نظام شدیداً متمرکز است و در فرد خلاصه می‌شود”. احمد مسعود می‌گوید: “آقای اشرف غنی (رئیس جمهوری) باید قبول کند که حضور او برای هویت افغانستان و برای صلح خطر دارد”. احمد مسعود صریحآ می‌گوید: “در قدم اول، باید که آقای اشرف غنی به خاطر مصلحت افغانستان از قدرت بگذرد”…

افغانستان سرزمین اقلیت‌هاست: احمد مسعود در عین حال تأکید می‌کند که جایگزین کردن اشرف غنی با فردی دیگر نمی‌تواند صلح را در افغانستان تأمین کند. بنابراین تغییر ساختار سیاسی و مشارکت ملی اجتناب‌ناپذیر است.

احمد مسعود می‌گوید: “افغانستان سرزمین اقلیت‌هاست. در این کشور هیچکس اکثریت نیست: نه تاجیک، نه پشتون، نه هزاره، نه ازبک…” و به همین دلیل یک “نظام متمرکز” جوابگو نخواهد بود. وی بلافاصله می‌افزاید که ریشۀ بسیاری از مشکلات افغانستان قومی نیست. مسئلۀ اصلی “تقسیم قدرت و ثروت” است. احمد مسعود یک مثال تاریخی می‌زند و یادآوری می‌کند که محمد داوودخان هرچند پسرکاکای (پسرعمو) محمد ظاهرشاه بود اما کودتا کرد و سلطنت را برانداخت.

دو همسایه: پاکستان و ایران: احمد مسعود سخنان پدر خود، احمدشاه مسعود را به یاد می‌آورد که بیست سال قبل گفته بود “سیاست پاکستان در قبال افغانستان سیاست استبدادی و تقریباً استعماری” است. با اینحال احمد مسعود می‌گوید اگر پاکستان بخواهد کمک کند و از برقراری یک نظام غیرمتمرکز در کشور همسایه‌اش حمایت نماید، افغانستان نیز مثل گذشته، رابطۀ عمیق خود را با پاکستان استوار خواهد کرد.

اما در مورد ایران، احمد مسعود می‌گوید که دولت جمهوری اسلامی بعد از سقوط رژیم طالبان رفتار بسیار مثبتی داشت و در بازسازی افغانستان سهیم شد، ولی این سیاست ادامه نیافت. به عقیدۀ احمد مسعود سیاست ایران در قبال افغانستان، مستقیماً به روابط ایران و آمریکا وابسته است. در واقع دشمنی ایران و آمریکا در جنگ و صلح افغانستان مؤثر است.

صدای اروپا شنیده نمی‌شود: احمد مسعود در پایان ابراز امیدواری می‌کند که در آینده، صدای اروپا در منطقه بیشتر به گوش برسد. وی با اشاره به نشست ترکیه که باید بزودی برگزار شود می‌گوید: “در آخرین مرحلۀ مذاکرات صلح که کنفرانس ترکیه است، اروپایی‌ها به شکل مطلق توسط آمریکایی‌ها نادیده گرفته شده‌اند”…

از نظر احمد مسعود “صلح افغانستان و جنگ افغانستان باید جزو مسائل جدی اروپاییان باشد”، زیرا پیامدهای منفی گسترش افراطی‌گری و تروریسم در افغانستان مستقیماً متوجه کشورهای اروپایی خواهد بود…

احمد مسعود در جریان سفر به فرانسه، به منظور شرکت در مراسم رونمایی لوح‌یادبود قهرمان ملی در شهر پاریس، روز گذشته دیدار و گفتگو یی با امانوئل مکرون رئیس جمهور آن‌کشور داشت.

در این دیدار احمد مسعود از ارج‌گذاری کشور فرانسه جهت نام‌گذاری یک جاده به نام قهرمان ملی و همکاری‌های فرانسه در صد سال اخیر و بویژه در دوران جهاد و ۲۰ سال اخیر، از ‌آن‌کشور سپاس‌گذاری کرده و همچنان هردو طرف پیرامون اوضاع جاری در افغانستان، فرصت‌ها و خطراتی احتمالی این وضعیت، بحث‌های همه‌جانبه نمودند؛ که سبب ایجاد دیدگاه‌های مشترک دوجانبه گردید.

احمد مسعود از رئیس جمهور فرانسه خواست تا فرانسه و در مجموع اتحادیه اروپا، نقش میانجی سازنده را در مسأله صلح افغانستان بازی کند.

رئیس جمهور فرانسه ضمن اینکه مبارزات احمد شاه مسعود را در برابر اتحاد جماهیر شوروی، طالبان و القاعده را درخشان‌ترین نمونه‌ی آزادی‌خواهی و استقلال‌طلبی توصیف کرد، آماده‌گی فرانسه برای حمایت دومدار از مردم افغانستان را اعلام داشت.

در این سفر احمد مسعود با شمار دیگری از مقامات دولتی و مسؤلان نهاد های غیر دولتی فرانسه نیز دیدار و گفتگو کرده است.

تحلیل جایگاه جهانی مسعود

شنبه هفتم حمل ۱۴۰۰ خورشیدی، شورای شهر پاریس تصمیم خود مبنی بر نام‌گذاری بخشی در ناحیه هشتم این شهر را عملی کرد. این رویداد حاشیه‌های پیدا و پنهانی دارد که لازم دیدم چند مورد را این‌جا برشمارم:

۱- حضور حامد کرزی: در محفلی که به منظور اعطای نام مسعود بزرگ به بخشی از ناحیه هشتم پاریس برگزار شد، علاوه بر فرزند و یاران مسعود، حامد کرزی که حدود چهارده سال افغانستان را رهبری کرد، نیز اشتراک نمود. ضمن اشاره به نقدهای جدی وارد بر دوره زمام‌داری‌ ایشان، آگاهی و وقوف او بر اوضاع افغانستان قابل دقت است. ایشان، برداشت عمیقی از مناسبات قومی افغانستان و در عین حال از وضعیت شکننده موجود دارد. براساس همین آگاهی و درک خطرِ قرار داشتن کشور در لبه پرتگاه، ایشان بر مناسبات حاکم قومی پشت کرده و با اشتراک در مناسبت بزرگ‌داشت از شخصیتی که در حقیقت امر فراقومی اما بر مبنای مناسبات حاکم، کاریزمای قومی است، بزرگی خویش را به نمایش گذاشته است. گذشته از مسائل و جنجال‌های سیاسی، این عمل رییس جمهور پیشین الگوی تمام‌عیار برای سیاسیون و دولت‌مردان کنونی است، به ویژه در زمانی که در کنار خطر تروریسم، جنگ قومی در کمین سلامت افغانستان نشسته است.

۲- سیاسی – فلسفی: فرانسه قلب تپنده دموکراسی و جمهوری در عصر حاضر است. آن‌چه در فلسفه سیاسی از افلاطون و ارسطو تا به متأخرین از مفاهیمی چون جمهوری، دموکراسی و لیبرالیسم روایت شده، در انقلاب‌های امریکا و فرانسه عینیت یافته است. اعلامیه حقوق انسان و شهروند که در نتیجه انقلاب فرانسه به رشته تحریر در آمد و ایجاد پنج جمهوری در آن کشور، نشان دهنده جایگاه رفیع فرانسه در عصر حاضر است. فرانسه در کنار داشتن سابقه استعمارگری، نمادی از فلسفه، سیاست و هنر نیز بوده و یگانه کشوری دارای نظام سیاسی مطلقاً زمینی است. ارج‌گذاری کشوری چون فرانسه به مسعود، حاکی از برتری روایت و فکر مسعود در سطح جهان است. مسعود در یک مقطع در برابر تهاجم شوروی و در مقطع دیگر در برابر تروریسم بین‌المللی ایستاد که متأسفانه در حال حاضر دروازه‌های ما را دق‌الباب دارد. وقتی بزرگ‌ترین جمهوری دنیا از فداکاری و استقامت مردی چون مسعود، از کشوری چون افغانستان تجلیل می‌کند، اهمیت این مسأله به لحاظ سیاسی – فلسفی غیر قابل پیمایش است و فقط عقل سلیم و فکر نوین کار دارد تا از دست‌آوردی به این بزرگی، استفاده عملی شود.

۳- امنیت و دیپلماسی: فرانسه در حال حاضر عضو دایمی شورای امنیت و یکی از چند قدرت برتر جهان و پس از برگزیت قدرت درجه‌ اول اتحادیه اروپا است. کشور فرانسه دست باز در سیاست و مناسبات جهانی دارد و بدون شک یکی از صداهای غیر قابل انکار در مناسبات جهانی است. ارج‌گذاری کشور باعظمتی چون فرانسه به شخصیتی که در برابر طالبان مقاومت کرد و برای اولین بار دنیا را از خطر تروریسم هشدار داد، بدون شک در عرصه امنیت و دیپلماسی اهمیت غیر قابل انکار دارد.

۴- راستی‌آزمایی: قدرتی چون فرانسه از مسعود، یعنی بزرگ‌ترین دشمن طالبان تجلیل کرده و گروه طالبان بزرگ‌ترین دشمن نظام موجود است. براساس محاسبه «دشمنِ دشمن من، دوست من است»، نیز اگر بشماریم، مسعود بزرگ‌ترین دوست نظام موجود است و این جایگاهش باید احترام شود؛ زیرا طالب مانند نظام موجود، دشمن نظامی بود که بانی آن احمد شاه مسعود بود.

۵- دنیای مجازی: بدون شک، شبکه‌های اجتماعی جریان سیال است و هر روز صفحه جدیدی در این دنیا باز می‌شود. یکی از معیارهایی که براساس آن ممکن است اهمیت رویدادها در دنیای مجازی سنجیده شود، عبارت از بررسی مقایسه‌ای رویدادها است. به این معنا که شما رویدادی را با یک یا چند رویداد دیگر مقایسه و اهمیت آن را براساس سنگینی پله ترازو ارزیابی می‌کنید. صلح مهم‌ترین رویداد زنده‌گی ما است. با تمام اهمیتی که بحث صلح دارد، رویداد مرتبط به مسعود در پاریس برای دست‌کم دو روز دنیای مجازی را پر کرد. حرف آخر این‌که مسعود برخوردار از کاریزمایی است که سال‌ها پس از مرگش نیز قادر است برای چند روز دنیای پر شتاب مجازی امروز را تسخیر کند.

بزرگداشت فرانسه از قهرمان ملی افغانستان

وعده پروردگار است که می‌فرماید، وقتی دوست تان داشتم، دوستی تان را در قلب آدم ها، جای می دهم.

قهرمان ملی افغانستان، شهید احمد شاه مسعود، بی تردید از استثنات روزگار ما بود، چی از دید مبارزات آزادی‌خوانه اش در برابر کمونیزم و تروریزم، چه به دلیل ویژه گی های پسندیدهٔ انسانی و چی از دید باور و ایمان محکم به پروردگارش.

در مورد شخصیت های تاریخی یا بهتر است بگویم، تاریخ ساز، همواره تفاوت نظر هایی در جامعهٔ بشری وجود داشته است، به ویژه در زمان حیات شان و حتا مدتی بعد از این که در می‌گذرند.

احمدشاه مسعود نیز از این قاعده مستثنا نیست، به ویژه در درون افغانستان، هنوز هستند بسیاری ها که قضاوت های شان در مورد این مرد تاریخ ساز، با عقده و تعصب و کج اندیشی و نا عادلانه بودن همراه است.

با این حال از بیست سال به این سو که دیگر قهرمان ملی در میان ما نیست، آوازه و شهرتش در جامعهٔ بشری، نه تنها این که کاهش نیافته؛ بلکه روز تا روز درخشان‌تر می شود.

در گوشه و کنار دنیا، آنهایی که به آزادی عشق می ورزند و به استقلال می اندیشند و ارزش های بشری را پاس می دارند، به گونه پیهم، از قهرمان ملی افغانستان تجلیل می کنند.

تا حالا بیش از ۱۴۰ عنوان کتاب به ۱۳ زبان زندهٔ‌دنیا در مورد احمد شاه مسعود نوشته شده، بیش از ده مجموعهٔ عکس از قهرمان ملی افغانستان انتشار یافته و ده‌ها فیلم وگزارش مستند، پیرامون شخصیت و مبارزاتش، تهیه و پخش و نشر شده است.

نام‌گذاری یک جاده در قلب پاریس(محلهٔ هشتم این شهر یا منطقهٔ دیپلومات نشین پاریس) که پایتخت تمدن معاصر غرب به شمار می رود، نشانگر این حقیقت است که مبارزات و شخصیت احمد شاه مسعود، به اندازه ای درخور ستایش و بزرگداشت است که امروز دنیا به بزرگی این شخصیت اعتراف می کند.

اعضای شورای شهر پاریس نه پنجشیری استند، نه شورای نظاری، نه جمعیتی، نه تاجیک و حتا نه افغان که در این مهم، سلیقه یی عمل کرده باشند.

حقیقت این است که اقدام اخیر شهرداری پاریس، تعبیری از همان وعدهٔ پروردگار است که هر روز، بیشتر از پیشتر، محبت احمد شاه مسعود را در دل مخلوقش جای می دهد.

آما آنچه برای افغان‌ها مهمتر است این که تلاش کنند تا آرزو ها و امید های آن بزرگمرد، تحقق یابد و اندیشه و راه و روشی که برای آزادی و استقلال افغانستان در پیش گرفته و به ما به میراث گذاشته بود، دنبال شود.

درست است که در بیست سال گذشته اکثر رهبران سیاسی که از همکاران احمد شاه مسعود بودند، نتوانستند در این راه گام های استوار و حتا گام های کوچک بردارند، تازه این که عملکرد های شان در معادلات سیاسی بیست سال اخیر، سبب شد تا تردید هایی در مورد راه و روش قهرمان ملی به وجو بیاید؛ اما حقیقت این است که کارنامهٔ‌این رهبران سیاسی را باید از مبارزات تاریخی و شخصیت منحصر به فرد احمد شاه مسعود، جدا بدانیم و اگر قرار است در مورد احمد شاه مسعود قضاوت کنیم، این قضاوت باید بر پایه اسناد تاریخی و آنچه خود آن مرد بزرگ انجام داده،‌استوار باشد.

بزرگداشت پاریس از شخصیت قهرمان ملی افغانستان نشانهٔ واضح قضاوت بر شخصیت و عملکرد احمد شاه مسعود به شیوهٔ عادلانه و دور از حب و بغض های سیاسی و سلیقه یی است.

البته که این بزرگداشت، کمترین حق‌شناسی از آن بینظیر تاریخ معاصر جهان است؛ اما تردیدی نباید داشت که این آغاز راه است و هنوز- به اصطلاح معروف یک گل از صد گل شخصیت مسعود نشگفته است- وانتظار باید کشید تا این نام، چنانچه شایسته اش است در بلندای تاریخ جهان بدرخشد.

فراموش نباید کرد که پیش از این هندوستان ، یک جاده را در محلهٔ دیپلومات نشین دهلی، به نام قهرمان ملی افغانستان مسما کرده و سال گذشتهٔ میلادی برای نخستین بار در ایالات متحده امریکا، یک روز به نام احمد شاه مسعود تجلیل شد.